🔹قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option) یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم بازار سرمایه است و نوعی ابزار مشتقه محسوب می‌شود که فعالین بازار سرمایه می‌توانند آن را خرید و فروش کنند. اختیار معامله در واقع یک قرارداد است میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اعمال معامله مشخصی در آینده را برای خود خریداری میکند. این ابزار مشتقه علاوه‌بر بازارهای مالی در زندگی روزمره نیز استفاده‌های فراوانی دارد.
📌تاریخچه اختیار معامله
شاید بتوان گفت اولین قراردادهای اختیار معامله را برای کشت زیتون و روغن‌کشی استفاده کرده‌اند. در آن زمان به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولیدکنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.
تالس (فیلسوف یونانی) با صاحبان دستگاه‌های روغن‌کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن‌کشی را برای فصل بهار با مبلغی که در زمان بستـن قرارداد تعیین کردند، اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاه‌ها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاه‌ها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشتـه باشد.
سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاه‌ها را با همان مبلغ توافق‌شده اجاره کرد و دوباره آنها را با قیمت بالاتر در اختیار صاحبان دستگاه‌ها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد.
در واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاه‌ها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاه‌ها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاه‌ها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین‌شده موافق باشند.خب حال این سوال پیش می‌آید که چرا صاحبان دستگاه‌ها با این معامله موافقت کردند؟ دلیل اصلی وجود ابهام در آینده کاری آنها بود. آنها نمی‌دانستند که در سال بعد می‌توانند قراردادهای خوبی ببندند یا خیر، پس ابهام آینده را ارزش‌گذاری کردند. به این معامله اختیار خرید (Call Option) می‌گوییم.
📌یکی از ساده‌ترین مثال‌های قراردادهای اختیار معامله ، بیمه است که عامه مردم با آن آشنا هستند. در خرید بیمه (چه بیمه عمر باشد یا شخص ثالث و هر بیمه‌ی دیگری) خریدار با پرداخت مبلغ مشخصی در بازه‌های زمانی مشخص حق استفاده از خدمت خاصی در آینده را برای خود ذخیره میکند. در واقع، ممکن است شخص تمایل به استفاده از آن خدمت را داشتـه باشد یا نداشتـه باشد.
به طور مثال، بیمه‌گزار (بیمه‌شونده یا در واقع خریدار بیمه) قرارداد بیمه‌ای با کارگزار بیمه (فروشنده بیمه) منعقد میکند و حق بیمه‌ای را به وی پرداخت میکند که در طول یک سال آینده از خدمت درمان آن بیمه استفاده کند. ممکن است در طول یک سال هیچ موردی پیش نیاید که خریدار از حق بیمه خود استفاده کند. اما به محض اینکه تمایل به استفاده از این بیمه را داشت، کارگزار بیمه موظف است که هزینه دریافت آن خدمت را به بیمه‌گزار پرداخت کند، زیرا در ازای دریافت حق بیمه متعهد شده بود.
📌اختیار معامله قراردادی است بین خریدار و فروشنده که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. همانطور که از این تعریف پیداست، خریدار در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و برای خرید این حق مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت میکند. فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد می‌شود که هر زمان خریدار درخواست کند آن دارایی مشخص را به وی بفروشد یا از وی بخرد.
از آنجایی‌که فروشنده در این قرارداد متعهد است، بنابراین برای جلوگیری از امتناع وی از انجام قرارداد، وجه تضمینی را نزدکارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار می‌دهد. براساس مطالبی که گفتـه شد اختیار معامله‌ها چهار مولفه مهم دارند که در هر قرارداد تعیین می‌شوند که شامل:
• نوع قراداد اختیار معامله: (اختیار خرید یا اختیار فروش Call or Put Options)
• زمان سررسید (Expiration Date): به مدت زمانی گفتـه می‌شود که خریدار می‌تواند از حق اختیار خود استفاده کند.
• قیمت اعمال (Strike Price): به قیمتی گفتـه می‌شود که در زمان سررسید، خرید یا فروش براساس آن صورت می‌گیرد.
• قیمت اختیار (Premium): همان مبلغی است که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت میکند.
🔹پس از اینکه دانستیم اختیار معامله چیست، خوب است به این سوال پاسخ دهیم که انواع قراردادهای اختیار معامله کدام است؟ اختیار معامله را می‌توان از نظر حق اختیار، سبک اعمال و در سود و زیان بودن، در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار داد. انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار در دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش قرار می‌گیرند که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم:
• اختیار خرید (call option): قرارداد اختیار معامله خرید به خریدار این حق را می‌دهد که در زمانی مشخص از آینده و در ازای مبلغ تعیین‌شده (premium)، مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. فروشنده نیز متعهد می‌شود که آن دارایی را به وی بفروشد.
• اختیار فروش (put option): قرارداد اختیار معامله فروش به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین‌شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد. متعاقبا فروشنده در صورت تمایل خریدار باید آن دارایی را از وی بخرد.
🔹موقعیت‌های قرارداد اختیار معامله
بنابر آنچه که گفتـه شد می‌توانیم بگوییم در اختیار معامله چهار موقعیت وجود دارد:
۱- خرید اختیار خرید
دارنده این موقعیت حق دارد مقدار مشخصی از دارایی مبنا را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید که در مشخصات قرارداد ذکر شده، خرید نماید. دارنده این موقعیت از افزایش قیمتها تا تاریخ سررسید سود خواهد برد. یعنی زمانی که خریدار پیش‌بینی میکند قیمت دارایی پایه نسبت به قیمت اعمال در تاریخ سررسید بیشتر باشد وارد موقعیت خرید در اختیار خرید می‌شود. در این صورت، خریدار دارایی را که در بازار نقدی با قیمت بالاتر معامله می‌شود در قیمت اعمال که کمتر از قیمت بازار نقدی است می‌خرد و می‌تواند آن را با قیمت نقد به فروش برساند.مسلما هرچه فاصله قیمتی دارایی پایه از قیمت اعمال بیشتر شود سود خریدار اختیار خرید نیز بیشتر خواهد بود. اما در صورتیکه قیمت در بازار رشد نداشتـه باشد یا ریزش کند خریدار call option هیچ اجباری در خرید سهم یا دارایی نخواهد داشت و تنها به اندازه مبلغ premium ضرر خواهد کرد.
۲- فروش اختیار خرید
فروشنده این اختیار متعهد است تعداد معینی از دارایی پایه در تاریخ سررسید و به قیمت مشخص را به خریدار بفروشد. در واقع، موقعیت فروش در اختیار خرید طرف مقابل خریدار اختیار خرید است. دارندگان این موقعیت از کاهش قیمتها سود خواهند برد. آنها پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهام تا سررسید روند نزولی داشتـه و یا به قیمت اعمال برسد. یعنی قیمت دارایی در زمان سررسید به‌گونه‌ای باشد که احتمال رود خریدار اختیار خرید از اعمال اختیار خود صرف نظر کند. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می‌باشد که همان premium است.
۳- خرید اختیار فروش
خریدار این قرارداد حق دارد که تعداد مشخصی از دارایی را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید به فروشنده اختیار بفروشد. در این حالت، خریدار پیش‌بینی میکند که قیمت دارایی پایه سیر نزولی دارد و در صورتی سود خواهد برد که به‌درستی پیش‌بینی کند و قیمت دارایی پایه درتاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد. بدین صورت، خریدار می‌تواند دارایی را در بازار نقد به قیمت پایینتر بخرد و در قیمت اعمال که بیشتر از قیمت نقد است بفروشد.
در اختیار فروش (put option) نیز مانند اختیار خرید (call option) هر چه اختلاف قیمت دارایی پایه در بازار نقدی نسبت به قیمت اعمال بیشتر شود سود خریدار افزایش خواهد یافت. تفاوت در آن است که در اختیار فروش هرچه قیمت نقدی کمتر از قیمت اعمال باشد، خریدار سود خواهد کرد.
۴- فروش اختیار فروش
دارنده آن تعهد میکند که تعداد مشخصی از دارایی را در تاریخ سررسید و به مبلغ معین از خریدار این اختیار ، بخرد. سود دارنده این موقعیت زمانی است که پیش بینی نماید قیمت ها در تاریخ سررسید به حدی بالا رود و یا با قیمت اعمال مساوی شود که خریدار این موقعیت از اعمال اختیار خود صرف نظر نماید. در این صورت، سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می باشد که همان premium اختیار است.
🔻انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال
قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال نیز به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
• اختیار معامله اروپایی: که در آن خریدار در سررسید زمان مشخص شده می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و قبل از سررسید نمی‌تواند. به عنوان مثال، اگر قرارداد اختیار معامله یک ساله بستـه شده باشد، خریدار در پایان یک سال می‌تواند حق اختیار خود را اعمال کند. قراردادهای اختیار معامله در ایران از نوع اختیار معامله اروپایی است.
• اختیار معامله آمریکایی: در این نوع قرارداد خریدار در طول زمان مشخص شده، اگر احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود می‌تواند سود بیشتری به دست آورد، از اختیار خود استفاده میکند و نیاز نیست حتما زمان تعیین شده به پایان برسد.
🔻قرارداد اختیار معامله چه تشابهی با قرارداد آتی دارد؟
قراردادهای آتی و اختیار معاملات، باتوجه به اینکه هردو نوعی اهرم برای سفته‌بازان ایجاد می‌کنند، ابزارهای مشــابهی به شمار می‌روند. این دو نوع ابزار که نوعی از ابزارهای مشتقه هستند در ابتدا به منظور پوشش ریسک ایجاد شدند اما به تدریج انگیزه‌های سفته بازانه هم باعث شد این اوراق بیشتر مورد داد و ستد قرار بگیرند.
🔹قرارداد اختیار معامله چه تفاوتی با قرارداد آتی دارد؟
📍شاید بتوان گفت تفاوت اصلی بازار آتی و اختیار معامله این اســت که در قراردادهای آتی زیان بالقوه ســفته‌بازی در مقایســه با سود احتمالی آن بیشتر اســت. اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر اســت، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار می‌باشد. ثانیاً در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد است.
🔹مثالی از تفاوت اختیار معامله و بازار آتی:
به عنوان مثال، هنگامیکه شخص A بر روی اختیار خرید بانک تجارت با نماد “ضجار” موقعیت خرید اتخاذ میکند می‌بایست تنها قیمت هر برگه قرارداد اختیار را که شامل تعدادی سهام است پرداخت کند و حتی اگر در زمان سررسید قصد اعمال آن اختیار را نداشتـه باشد مبلغ هزینه‌شده به حساب وی بازگشت داده نمی‌شود. در سمت مقابل، اما فروشنده اختیار خرید می‌بایست وجه تضمینی که بورس برای آن تعیین کرده است را تماما پرداخت کند و این در حالی است که خریدار ملزم به پرداخت وجه تضمین نیست.
در قرارداد آتی اما این داستان متفاوت است. هر دو سمت خریدار و فروشنده می‌بایست
وجه تضمین پرداخت کنند که با گذشت هر روز معاملاتی سود یا زیان آنها محاسبه شده و از حسابشان کسر یا به آن اضافه می‌شود. چنانچه زیان یک سمت به قدری باشد که وجه تضمین نتواند آن را پوشش دهد، اخطار شارژ مجدد وجه تضمین دریافت می‌کنند در غیر این صورت، با زیان از قرارداد آتی خارج می‌شوند و شخص دیگری در آن موقعیت جایگزین خواهد شد.
🔹مزایای قراردادهای آتی
فواید قرارداد آتی چیست؟
استقبال چشمگیر از این بازار به دلیل ویژگی‌ها و منافع بسیار زیادی است که می‌تواند سود کلانی را نصیب فعالان این بازار کند. از این منافع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• معافیت مالیاتی • تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است • امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب • کارمزدهای بسیار پایین • امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی • واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری و …
📍ابتدا به معرفی دو مزیت مهم قراردادهای آتی اشاره می‌کنیم که ماهیت این بازار را شکل می‌دهند:
۱. وجود اهرم در معاملات: یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در بازار آتی کالا معامله کنیم. ۲. دوطرفه بودن بازار: یعنی هم از بالا رفتن قیمت می‌توان سود کرد و هم از افت قیمتها.
🔹قرارداد های آتی به دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:
📍قرارداد های آتی کالا: شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی و …(قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی)
📍قرارداد های آتی مالی: ابزار هایی نظیر
سهام، اوراق قرضه، ارز و …(قرارداد آتی سهام و شاخص)
🔹منظور از ویژگی اهرم مالی قراردادهای آتی چیست؟
از اهرم مالی بازار آتی در مواقعی استفاده می‌شود که می‌خواهیم با واردکردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر به دست آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت اهرمی هستند. اهرم می‌تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن بدهد؛ اما فراموش نکنید که استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک‌پذیری بالاتر و هوش و دانش بالا همواره به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالاتر هستند.
📍به‌عنوان‌مثال، با اهرم مالی بازار آتی قادر هستید با در اختیار داشتن مبلغ ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰ برابری به‌حساب شما منظور گردد.
🔻دوطرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟
در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی (زیره، زعفران، پسته و …) را خریداری می‌کنند، این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آنها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند؛ یعنی معامله‌گران فقط زمانی می‌توانند از بازار سود کسب کنند که قیمتها رشد کند. ولی زمانی که قیمت کالاهای ذکرشده در حال کاهش است عملاً نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند؛ بلکه فقط می‌توانند در صورت دارا بودن کالاها با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند.
برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی کالا، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند؛ یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند که قیمتها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و پس از کاهش قیمتها اقدام به خرید همان مقدار مدنظر می‌کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می‌کنند.این امر موجب می‌شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمتها در هر طرف کسب سود کنید.
🔻چه کالا هایی در بازار آتی معامله می شود؟
ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آنها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن “دارایی پایه” می‌گویند، مشتق می‌شود. معمولاً در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی ازجمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به‌عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌گردند. در حال حاضر در بورس کالای ایران بازار آتی صندوق طلا، بازار آتی زعفران و بازار آتی نقره در قالب قرارداد آتی معامله می‌شوند(محصولات قابل خرید و فروش در بازار آتی کالا). این در حالی است که در آینده با ایجاد شرایط مطلوب محصولات دیگر نیز می‌توانند در بازار آتی معامله شوند. درصورتی‌که دارایی موردنظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل‌قبول کالا توسط بورس تعیین شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشد.
🔻ویژگی های قراردادهای آتی
شاخص های بازار آتی بر مبنای هر قرارداد قانونی قراردادهای آتی نیز باید ویژگی‌های خاصی را رعایت کرده که در مفاد قرارداد به آن اشاره شده و به صورت کلی بندهای زیر را شامل می‌شود:
۱. دارایی پایه: کالا یا ابزارهای مالی همچون سهام، دارایی پایه قراردادهای آتی هستند که در مفاد قرارداد به آن اشاره می‌شود.
۲. اندازه قرارداد: اندازه قرارداد مشخص میکند حجم دارایی پایه‌ای که معامله می‌شود به چه اندازه است. اگر حجم یک قرارداد آتی زعفران ۲۵۰ گرم باشد و خریدار ۴ قرارداد آتی زعفران را خریده باشد، در واقع ۱،۰۰۰ گرم زعفران خریده است.
۳. وجه تضمین اولیه: وجهی که ضروری است هر دو طرف معامله به عنوان ضمانت اجرای قرارداد پرداخت کنند و به عنوان اهرمی به عنوان اجرایی شدن حتمی مفاد قرارداد، از سوی سازمان بورس دریافت می‌شود.
۴. حداقل وجه تضمین: میزان پولی که سرمایه‌گذار به منظور تضمین انجام شدن معامله باید در حساب خود داشته باشد.
۵. تاریخ سررسید: زمانی که برای معامله میان خریدار و فروشنده مشخص شده، و به صورت دقیق در همان تاریخ باید معامله صورت گیرد.
۶. قیمت تسویه روزانه: قیمت پایانی بازار اوراق بهادار در آن روز را نشان داده و مبنای قیمتی برای معاملات روز بعد شناخته می‌شود.
۷. حجم: تعداد قراردادهای معامله شده در یک نماد مشخص را نشان می‌دهد.
۸. ارزش: ارزش معاملات از حاصل‌ضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم معاملات هر سهم به دست می‌آید.
۹. حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی را نشان می‌دهد.
۱۰. کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد که دو طرف معامله به خاطر دریافت خدمات پرداخت می‌کنند.
۱۱. جریمه: جریمه نکول قرارداد که از مشتری نکول‌کننده دریافت شده و به مشتری دیگر پرداخت می‌شود.
🔻اوراق سلف استاندارد مسکن:
با توجه به نیاز فزاینده به مسکن در کشور و مشکلات اقتصادی موجود، سازمان بورس ایران با معرفی ایده فروش متری مسکن به‌عنوان اوراق سلف مسکن در بازار بورس، قدمی نوین و بزرگ در این حوزه برداشته است. این رویکرد طراحی شده تا به متقاضیان مسکن، به ویژه کسانی که با بودجه محدود در مواجهه با افزایش قیمتها هستند، کمک کند. این طرح، متقاضیان را قادر می‌سازد تا با سرمایه‌های اندک در بازار اوراق سلف موازی مسکن سرمایه‌گذاری کنند، و به این ترتیب، سرمایه خود را در برابر نوسانات تورم در حوزه مسکن محافظت کنند.
این اوراق به عنوان یک راه سرمایه‌گذاری جدید شناخته شده و امکان تبدیل آنها به واحدهای مسکونی را نیز فراهم میکند.
🔹قرارداد سلف چیست؟
در معاملات سلف، خریدار در زمان معامله مبلغ معامله را پرداخت میکند، اما فروشنده تعهد دارد که کالا را در آینده تحویل دهد. (بالعکس معامله نسیه).
🔹معاملات سلف در حوزه مسکن چه معنایی دارد؟
در معاملات سلف مرتبط با مسکن، خریدار در زمان معامله مبلغ معینی را برای خرید مسکن پرداخت میکند، اما فروشنده متعهد می‌شود که واحد مسکونی مورد نظر را در آینده تحویل دهد. این رویکرد برعکس معامله نسیه است. در معاملات نقدی، مسکن به طور فوری تحویل داده می‌شود. معاملات سلف در حوزه مسکن به خریداران این امکان را می‌دهد که با پرداخت یک مبلغ اولیه، در آینده از واحد مسکونی مورد نظر برخوردار شوند.
📍از طرف دیگر، این معاملات امکان تأمین مالی برای سازندگان و فروشندگان مسکن را فراهم میکند. بدین ترتیب، سازندگان مسکن می‌توانند با دریافت سرمایه از قراردادهای سلف، فعالیت‌های ساخت و ساز خود را بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدت و یا درخواست تسهیلات بانکی ادامه دهند. در نتیجه، معاملات سلف مسکن به‌عنوان یک راهکار نوین برای مواجهه با چالش‌های اقتصادی در بازار مسکن ارائه شده و به همه ذینفعان این حوزه، از جمله خریداران، فروشندگان و سازندگان مسکن، کمک میکند.
🔹سلف موازی استاندارد چیست؟
معاملات اوراق سلف موازی استاندارد نسخه تکامل یافته‌ی معاملات سلف هستند. اگرچه معاملات سلف مزایایی دارند، ولی با محدودیت‌هایی روبرو هستند، مانند ریسک تغییرات قیمت و ریسک نقدشوندگی به خاطر نبود بازار ثانویه.
در پاسخ به محدودیت‌های معاملات سلف، قراردادهای سلف موازی در بازارهای مالی معرفی شده‌اند. این قراردادها به خریدار امکان می‌دهند که قبل از سررسید، دارایی پایه را به شخص دیگر در قالب یک سلف جدید بفروشد، که به آن سلف موازی می‌گویند. این فرآیند می‌تواند ادامه یابد. اوراق سلف موازی مانند معاملات سلف عمل می‌کنند، با تفاوت اینکه خریدار می‌تواند قرارداد را به دیگران واگذار کند.
🔻اوراق سلف موازی در حوزه مسکن چه معنایی دارد؟
اوراق سلف موازی در مسکن مشابه روندی است که در توضیحات فوق شرح داده شد. صاحب اوراق سلف موازی می‌تواند قبل از زمان تحویل، این اوراق را به خریدار دیگری در بازار ثانویه بفروشد. این به او امکان نقد کردن سرمایه‌گذاری خود را پیش از زمان تحویل می‌دهد. به وجود آمدن یک بازار ثانویه منجر می‌شود که در آن خریداران و فروشندگان اوراق سلف موازی مرتبط با مسکن را معامله کنند.
به همین ترتیب، اوراق سلف موازی مرتبط به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری جدید و مدرن در بازار مسکن معرفی شده است. این ابزار امکان می‌دهد که خریداران و سرمایه‌گذاران از مزایای بازار مسکن بهره‌برداری کنند.
🔻آربیتراژ‌چیست؟
آربیتراژ یکی از مفاهیم مهم در علم اقتصاد و به معنی کسب سود از تفاوت قیمت هم‌زمان یک دارایی بین دو یا چند بازار است. وقوع این شرایط، نتیجه وجود عدم تعادل قیمتی میان بازارهای مختلف هست. به عبارت دیگر، زمانی که ارزش‌گذاری یک دارایی پایه نظیر کالا، ارز یا سهام، در بازارهای مختلف یکسان نباشد؛ آربیتراژگران با خرید دارایی در حداقل قیمت (بازاری که قیمت آن نسبت به سایرین کمتر است) و فروش سریع آن در سطوح قیمتی بالاتر (بازار موازی که دارایی مذکور قیمت بیشتری دارد)، از وجود این تفاوت قیمتی سود کسب می‌کنند! هم‌چنین آربیتراژ در زمره روش‌های سرمایه گذاری تقریباً بدون ریسک محسوب می‌شود؛ زیرا در صورت امکان فروش دارایی در کمترین زمان ممکن، عملاً ریسک بسیار ناچیزی شامل حال معامله گران خواهد بود.
به طور کلی، آربیتراژ زمانی امکان‌پذیر است؛ که بستر فروش دارایی کاملاً فراهم بوده و نیازی به معرفی یا بازاریابی محصول نداشته باشد؛ در نتیجه مواردی از قبیل صادرات کالا، آربیتراژ نیست! به زبان ساده، ماهیت آربیتراژ بر این اساس استوار است، که بازده مثبت قطعی در یک سرمایه‌گذاری وجود دارد. در طرف مقابل، اگر ارزش یک دارایی در بازارهای مختلف برابر باشد؛ اصطلاحاً تعادل آربیتراژی برقرار است.
🔻مبنای شکل‌گیری موقعیت های آربیتراژی
آربیتراژ بر اساس بعد مکان یا زمان به وجود می‌آید. تفاوت قیمتی ایجاد شده بر حسب مکان به این صورت است، که یک دارایی منحصربه‌فرد در دو بازار با فاصله جغرافیایی کم یا زیاد ارزش ناهمسانی داشته و امکان دادوستد هم‌زمان (نهایتاً با تفاوت زمانی کوتاه) آن بین بازارهای مذکور فراهم است. آربیتراژ بر مبنای بعد زمانی، ناشی از اختلاف قیمت به دلیل تفاوت در موعد تحویل دارایی می‌باشد؛ که مصداق بارز آن تفاوت قیمتها در بازار نقد نسبت به آتی است! در حال حاضر، عمده معاملات آربیتراژی بر این اساس انجام شده و از این حیث، بازار آتی طرف‍داران بسیاری دارد. از توضیحات فوق این‌گونه استنباط می‌شود، که آربیتراژ یکی از انگیزه های اصلی فعالیت سفته‌بازان و موتور محرک بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است.
🔹آربیتراژ در بازار نقدی
۱- بازار سهام جهانی
امروزه با عرضه سهام شرکت‌های بین‌المللی و چند ملیتی در بورس‌رهای بزرگ جهانی، این بازارها به یکدیگر متصل شده و به صورت یکپارچه فعالیت می‌کنند. گاهاً در مواقع کوتاهی قیمت یک سهم در بازارهای مذکور یکسان نمی‌باشد! که در چنین شرایطی، به دلیل رصد پیوسته بازار از سوی سرمایه‌گذاران یا ربات‌های معامله‌گر و ارسال سریع سفارشات در حجم بالا، فاصله قیمتی از بین رفته و بازار متعادل می‌شود.
۲- بازار ارز غیررسمی ایران
یکی از مثال‌های عینی آربیتراژ در بازار ایران، التهابات ارزی یک دهه اخیر است. زمانی که اختلاف قیمت ارز دولتی و بازار آزاد افزایش می‌یافت؛ بسیاری از آربیتراژگران (دلالان ارزی) اقدام به خرید ارز سهمیه‌ای دولتی نموده و در بازار آزاد به فروش می‌رساندند. هم‌چنین اختلاف نرخ ارز بین بازارهای منطقه‌ای نیز، فرصت مناسبی برای این معامله‌گران محسوب می‌شد؛ زیرا تفاوت قیمت بازار تهران و سایر کلان‌شهرها با مناطق مرزی داخلی و خارجی، سود بدون ریسک و نسبتاً هنگفتی را برای آنها فراهم می‌نمود. هرچند این تفاوت نرخ همواره بین بازار کشورهای همسایه وجود دارد؛ اما آربیتراژ ارز در حالت عادی به سبب اختلاف کم قیمتها، چندان مقرون به صرفه نیست! توجه داشته باشید، که چنین فعالیت‌هایی منجر به خروج ارز و آسیب به نظام اقتصادی کشور می‌شود و بر اساس قوانین، متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. به طور کلی، امروزه فرصت‌های آربیتراژی بازارهای نقدی، به دلیل گسترش تولید در سراسر جهان، حذف از واسطه‌ها و تجارت الکترونیک، بسیار محدود شده و اغلب بازارها در شرایط تعادل قیمتی به سر می‌برند.
۳- آربیتراژ در بازار آتی
همانطور که اشاره نمودیم، بخش عمده‌ای از معاملات آربیتراژی در بستر بازار آتی انجام می‌شوند.
در واقع فلسفه اصلی این مدل آربیتراژ، اختلاف قیمتی موجود میان بازار نقد و آتی است! فرآیند انجام معاملات به این صورت است؛ که قیمت یک دارایی نظیر سهام یا کالا در بازار آتی نسبت به قیمت جاری آن در بازار نقد بالاتر بوده و فاصله قیمتی به گونه‌ای است، که آربیتراژ این دارایی حاشیه سود مناسبی به همراه دارد. در این شرایط معامله‌گر دارایی را در بازار نقد خریداری نموده و معادل آن، یک قرارداد در بازار آتی به فروش می‌رساند؛ که فاصله موجود میان نرخ خرید و فروش این دارایی، برابر سود ناخالص او خواهد بود. هم‌چنین در شرایط معکوس که قیمت نقدی بالاتر از نرخ بازار آتی است، سرمایه‌گذاران هم‌زمان اقدام به اخذ دو موقعیت معاملاتی خرید و فروش (با موعد تحویل متفاوت) در بازار آتی نموده؛ یا به منظور فروش نقدی در آینده نزدیک، صرفاً دارایی مذکور را پیش‌خرید خواهند کرد. به منظور فهم بهتر مطلب به یک مثال دقت کنید:
قیمت قرارداد آتی فروش یک کیلو آهن برای تحویل یک‌ماهه = ۱۱۰۰ تومان
قیمت فعلی خرید یک کیلو آهن در بازار نقد = ۱۰۰۰ تومان
نرخ بهره بدون ریسک ماهیانه = ۵/۱ درصد
در این شرایط معامله‌گر اقدام به خرید ۱ تن(۱۰۰۰ کیلوگرم) آهن در بازار نقد نموده و بلافاصله آن را در بازار آتی می‌فروشد؛ که مبلغ خرید وی معادل یک میلیون تومان و مبلغ حاصل از فروش دارایی پس از تحویل کالا، ۰۰۰/۱۰۰/۱ تومان است. اگر مجموعاً ۵ درصد سرمایه اولیه را برای هزینه‌های معاملاتی نظیر کارمزد و هزینه نگهداری در نظر بگیریم، این موقعیت معاملاتی ۵ درصد سود خالص در پی داشته است! که حدوداً ۳ برابر نرخ بهره بدون ریسک می‌باشد. ذکر این نکته ضروری است؛ که اگر دارایی پایه مورد معامله از نوع سهام باشد، باید مواردی نظیر سود نقدی و افزایش سرمایه احتمالی را نیز در نظر بگیرید.
🔻وجه تضمین قراردادهای آتی چیست؟
در قراردادهای آتی، خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند که به قرارداد خود عمل کنند و بورس کالا هم ضامن قرارداد آنها است. از آنجایی که بورس کالا ضامن قرارداد است، از طرفین قرارداد مبلغی به عنوان وجه تضمین دریافت میکند تا خریدار و فروشنده به قرارداد متعهد بمانند.طرفین قرارداد موظف هستند که مبلغ وجه تضمین را به حساب در اختیار بورس واریز کنند. امکان انجام معامله پیش از واریز کردن وجه تضمین وجود ندارد. وجه تضمین، درصدی (معمولا ۲۰ درصد) از ارزش قرارداد است. در روز سررسید ممکن است قیمت کالا در بازار فیزیکی بیشتر از قیمت توافقی باشد. در چنین شرایطی فروشنده تمایل دارد کالای مورد نظر را در بازار فیزیکی بفروشد تا سود بیشتری کسب کند. از طرف دیگر ممکن است قیمت بازار نقد، پایینتر از معامله باشد و خریدار دچار زیان شود. در نتیجه خریدار ترجیح می‌دهد معامله را رها کند و کالای مورد نظر را از بازار فیزیکی تهیه کند. دریافت وجه تضمین از خریدار و فروشنده باعث جلوگیری از چنین اتفاقاتی می‌شود و طرفین معامله را به قرارداد متعهد میکند. ممکن است نوسانات قیمتی بازار تا حدی زیاد شود که وجه تضمین واریزی نتواند خسارت طرفین را پوشش دهد. در این شرایط بورس کالا از تسویه روزانه حساب‌ها استفاده میکند. در تسویه روزانه، اگر در یک روز معاملاتی (با توجه به قیمت تسویه همان روز) یکی از طرفین معامله زیان ببیند، مقدار زیان او از وجه تضمین کسر و به حساب شخصی که سود کرده واریز می‌شود. ممکن است زیان فرد به قدری سنگین باشد که وجه تضمین به صفر برسد. در چنین حالتی بورس کالا از حداقل وجه تضمین استفاده میکند.
🔹وجه تضمین قراردادهای آتی چیست؟
درصدی (معمولا ۲۰ درصد) از ارزش قرارداد است. در روز سررسید ممکن است قیمت کالا در بازار فیزیکی بیشتر از قیمت توافقی باشد. در چنین شرایطی فروشنده تمایل دارد کالای مورد نظر را در بازار فیزیکی بفروشد تا سود بیشتری کسب کند. از طرف دیگر ممکن است قیمت بازار نقد، پایینتر از معامله باشد و خریدار دچار زیان شود
🗓پنجشنبه ۴ آبان ۱۴۰۲
@samt_iran
WhatsApp group1:
👇👇
https://chat.whatsapp.com/FVtFIUVrkEiF5mL9mKjMdE
WhatsApp group2:
👇👇
https://chat.whatsapp.com/COhLlLKQqC4EDa37wYXQKH
📌نشانی مرکز #صمتا در پیام رسان #بله:
https://ble.ir/samt_iran